Bij een groep van 72.277 ondernemers ploft binnenkort een brief van de douane op de mat. Het zijn de bedrijven die volgens de Belastingdienst het afgelopen jaar nog goederen verhandelden met het Verenigd Koninkrijk. Afzender: Nanette van Schelven, de algemeen directeur van de Douane.
Ze schrijft ze vrijdag allemaal aan omdat ze zich zorgen maakt. De ondernemers zijn lang niet allemaal voorbereid op de gevreesde no-dealbrexit, een Brits vertrek uit de Europese Unie zonder uittredingsovereenkomst. Hoogste tijd voor actie, waarschuwt Van Schelven.
Waarom nog een brief? Iedereen weet nu toch wel dat die brexit eraan komt en wat dat kan betekenen?
'Niets menselijks is ondernemers vreemd. Er zijn er toch nog veel die afwachten wat er gebeurt. We zien in enquêtes en rondvragen dat het bedrijfsleven nog niet altijd stappen onderneemt, terwijl we ook in de media zien dat ze zich wel zorgen maken over wat er straks bij de grens gebeurt. De bewustwording dat ze daar zelf medeverantwoordelijk voor zijn, zien we nog niet genoeg terug'.
Van Schelven, die vorig jaar overstapte van immigratiedienst IND naar de douane, merkt dat de dienst 'niet wordt overstelpt' door bedrijven die zich toegang verschaffen tot de douanesystemen. Wie aangifte wil doen, moet bij de dienst bekend zijn met een zogeheten Eori-nummer. Ongeveer de helft van de ondernemers die vorig jaar zakendeden met het Verenigd Koninkrijk, heeft niet zo'n nummer. Dat betekent dat ze ook onbekend zijn met de douane.
Op het brexitloket van de douane worden ondernemers gewaarschuwd dat ze twee maanden tot een jaar voorbereidingstijd moeten nemen. Waarom is het zo ingewikkeld?
'Dat is mede afhankelijk van de goederen. Als het ook om voedsel gaat, heb je te maken met fytosanitaire en veterinaire eisen. Je moet ook je informatie aan de andere kant van de Noordzee halen over tarieven en procedures. Je moet jezelf vertrouwd maken met douaneformaliteiten, software aanschaffen en leren gebruiken. Daarvoor kun je ook naar een expediteur gaan, maar daar is het al best druk. En zelfs als die het van je overneemt, moet je informatie aanleveren die je tot nu toe niet hoefde aan te leveren'.
Het gaat ook wel om een enorme waslijst van vergunningen en procedures. U maakt het niet echt makkelijker.
'Het is niet zo dat wij dat hebben bedacht. De formaliteiten bestaan al heel lang en worden gezamenlijk in Brussel vastgesteld. Wij voeren ze uit. Er zijn heel veel bedrijven die zaken doen met landen buiten de EU en wij worden juist altijd geroemd voor het feit dat we die afhandeling in de hele logistieke keten een goede plek hebben gegeven. Dus het kan best, maar als je het nooit hebt gedaan ben je er wel even mee bezig.'
Veel bedrijven zijn al te laat voor een no-dealbrexit als de voorbereidingstijd kan oplopen tot een jaar. Kunt u niet tijdelijk wat stappen overslaan?
'Nee, douaneformaliteiten zijn douaneformaliteiten. Daar kunnen we geen keuzes in maken in de zin van: we doen dit wel en dit niet.'
Volgens het kabinet heeft u niet de gewenste capaciteit op 30 maart en moet u 'herprioriteren'. Roeien dus met de riemen die u heeft.
'Dat doen we niet door op de formaliteiten te beknibbelen. Je kunt ook niet bij je belastingaangifte zeggen: de laatste vijftien bladzijden sla ik maar over. Je doet het helemaal of je doet het niet. Maar de douane kent meer processen, vergunningverlening, toezicht, boekencontroles, fysieke controles. Een administratieve check is iets anders dan containers openmaken. Daarin maken we keuzes. Met stip op nummer een staat het vervullen van de formaliteiten op de plaatsen waar we nu niet zijn: de ferrylocaties.'
Het beeld wordt opgeroepen van eindeloze files vanwege alle douanecontroles. Hoe voorkomt u dat?
‘Het is niet zo dat iemand nog met een hele stapel papieren aan de grens staat. Het gaat allemaal elektronisch, we doen alleen een check of alles in de systemen staat en we kunnen bepaalde zaken ook achteraf nog herstellen. De bottleneck zit bij de chauffeur die bij de slagboom staat en de boel ophoudt omdat zijn zaken niet op orde zijn. Daarom willen we het zo inrichten, ook samen met de ferrymaatschappijen, dat een vrachtwagenchauffeur niet gaat rijden zonder dat er aangifte is gedaan omdat hij weet: dan kom ik toch die ferry niet op. Nederland is er best goed in om dat te organiseren, maar alleen als je dat met elkaar doet.’
En als het uit de hand loopt kunt u de vrachtwagens altijd nog gewoon ongezien doorzwaaien?
'Ik ga niet vooruitlopen op crisismaatregelen die eventueel nodig zijn.'
U sluit het niet uit?
'Waar we aan werken is zorgen dat het niet gebeurt. Of dat nodig zal zijn durf ik echt niet te zeggen.'
